"Nu ligt hij in het bed van een andere vrouw": Annie Ernaux onderzoekt de hel van jaloezie

Iedereen die jaloers is en gekweld wordt door dit brandende, vernederende gevoel, bevindt zich aan de andere kant van de rede. De jaloerse persoon is gek geworden. Hij kent zichzelf niet meer, zoals hij later zal zeggen. Want wat hij dreigt te verliezen, of wat hij zich verbeeldt te verliezen, is zo existentieel: angst heeft hem in zijn greep.

In "The Obsession" beschrijft de Franse schrijfster Annie Ernaux de noodtoestand waarin de nieuwe vrouw van haar ex-geliefde haar decennia geleden stortte. Toch was zij degene die W. verliet omdat ze hem beu was. Hij is een man van begin dertig. Zelf is ze rond de vijftig. Nu wil ze hem terug.

Dat de nieuwe vrouw ook ouder is, maakt het er voor de verteller niet beter op: het moedigt haar alleen maar aan om zichzelf met haar te vergelijken. Maar de jaloerse man wordt altijd verslagen door zijn fantasie: de nieuwe vrouw is mooier, interessanter, de seks met haar is beter. Zo kwelt hij zichzelf.

Met haar gebruikelijke koele taalkundige precisie verkent Ernaux een brandende emotie in dit dunne boek, oorspronkelijk gepubliceerd in 2002. De behoeftigheid die jaloezie opwekt, dan weer de leegte. De verlatenheid wanneer ze zich voorstelt: "Nu ligt hij in het bed van een andere vrouw."

De verteller is geobsedeerd door de vreemdeling die ze zich voorstelt. Dagen en nachten lang. Ze bezet haar geest en lichaam als een huis. "Ik dacht alleen maar door haar." De hele stad is "bevolkt" met haar: ze ziet "haar" in elke vrouw van midden veertig in de metro. De oorspronkelijke Franse titel, "L'Occupation", verwijst naar deze fysieke ervaring van jaloezie.

Met de weinige informatie die de verteller heeft, probeert ze de identiteit van de vrouw te achterhalen. Ze pleegt anonieme telefoontjes. Ze overweegt een hinderlaag voor het huis van haar ex-geliefde. Wat ze – tot haar opluchting – vervolgens niet doet.

Pas vele jaren later kan men de waanzin die haar, een intellectueel, destijds in zijn greep hield, intellectualiseren. Het is bijna pijnlijk om te zien hoe iemand zijn zelfrespect verliest, als je dit boek leest. Zoals altijd kent Ernaux geen genade en richt ze haar blik genadeloos op zichzelf.

Ze verwoordt het zo: De obsessie en pijn blootleggen door te schrijven is anders dan de blootstelling waar ze destijds bang voor zou zijn geweest als haar onderzoek was ontdekt. ​​"Schrijven betekent in de eerste plaats niet gezien worden." Daarom voelt ze, zoveel jaren later, geen schaamte meer bij het schrijven. Ze voelt helemaal niets. Haar jaloezie wordt "een jaloezie", haar verlangen wordt "een verlangen".

Zo beschrijft Ernaux haar methode, waar ze zo om bewonderd wordt: het persoonlijke omzetten in een algemeen verhaal.

Pas achteraf kan de auteur de donkere glans van jaloezie herkennen, de verhalende kwaliteit van het gevoel, de bedwelmende kwaliteit. Jaloezie dreef haar tot "inventiviteit", tot "koortsachtige activiteit". Ze leed aan een razernij als in een roman.

Jaloezie zorgt voor een intense ervaring: Ernaux schrijft dat ze zich zelden zo levend heeft gevoeld. Hoe paradoxaal het ook mag klinken, ze voelt zich alsof ze iets verloren heeft wanneer de jaloezie afneemt: "als iemand die beseft dat hij of zij niet meer hoeft te roken of drugs te gebruiken."

Voor Annie Ernaux, die over een paar dagen 85 wordt, blijft schrijven een constante. Het heeft dezelfde macht over haar, ook al heeft ze haar hele leven literatuur verkend.

Annie Ernaux: De Obsessie. Vertaald uit het Frans door Sonja Finck. Suhrkamp-Verlag, Berlijn 2025. 66 pp., Fr. 33.90.